Het Martelarenplein in de Belgische stad Leuven ondergaat een ware transformatie. Om zo veel mogelijk mensen te betrekken – én betrokken te houden – bij dit ingrijpend project, koos de stad voor een hybride participatieaanpak én riep ze de hulp in van verschillende stakeholders zoals vervoersmaatschappijen en belangenorganisaties.
Het Martelarenplein is zoveel meer dan zomaar een stukje openbare ruimte; het is een bruisend kruispunt waar wonen, werk en vrije tijd samenkomen.
En zo heeft elke gemeente er wel een. Of je nu inwoner bent of niet, je kunt je vast wel voorstellen dat heel wat mensen herinneringen hebben aan dit plein. Voor de ene is het de ontmoetingsplek waar vrienden of familie verzamelen om zich daarna onder te dompelen in het bruisende stadsleven, voor de andere is het misschien de plaats waar je nerveus wacht op een date.
Dat maakt dat het wel gevoelig kan liggen wanneer je als gemeente ingrijpende veranderingen plant aan zulke ontmoetingsplekken. Logisch dan ook dat de stad het belangrijk vond dat de inwoners, de plaatselijke horeca en al wie Leuven nauw aan het hart ligt hun inbreng konden geven over de vernieuwing van ‘hun’ plein.
Fase 1: samen de visie uittekenen
Het project begon in juni 2020 toen de stad een uitgebreide bevraging op het CitizenLab-platform lanceerde. Van 15 tot en met 28 juni kon wie dat wou – inwoners, ondernemers, studenten en liefhebbers van buiten de stad – hun ideeën voor de herinrichting van het Martelarenplein delen.
De stad gaf zelf al een aantal richtlijnen waar de geïnteresseerden rekening mee moesten houden. Zo is het plein bijvoorbeeld een beschermd stadsgezicht en moeten de gevels van de gebouwen vanuit alle hoeken voldoende zichtbaar blijven. Daarnaast was het ook belangrijk dat het plein straks groener is, maar toch nog steeds kan dienen als evenementenlocatie.
Dankzij de gebruiksvriendelijke interface van het platform was het voor de geïnteresseerden makkelijk om hun voorstellen in te dienen. De bevraging leverde uiteindelijk een 250-tal ideeën op.
Fase 2: analyse, consolidatie en feedback – en zoektocht naar ontwerpbureau
Vervolgens nam de stad de tijd om elk idee te analyseren en de suggesties in de ontwerpopdracht te verwerken. Bovendien zorgde het participatieteam voor een terugkoppeling naar de deelnemers in de vorm van een samenvatting van de ideeën en de feedback erop via het CitizenLab-platform.
Hen op deze manier op de hoogte houden is enorm waardevol, want het gaat verder dan enkel informeren. Met de uitgebreide terugkoppeling benadrukte de stad ook de waarde die ze hecht aan de input, wat het vertrouwen en betrokkenheid zeker ten goede komt.
Na deze analyse kon de stad met een uitgebreide ontwerpopdracht op zoek naar een geschikt bureau. In september 2022 koos Leuven haar partner: OMGEVING.
Fase 3: verfijning van het voorontwerp
Op basis van de ingezamelde ideeën, begon het ontwerpbureau in oktober 2022 met de studieopdracht voor de herinrichting. In het voorjaar van 2023 deelde Leuven het voorontwerp via het CitizenLab-platform en opende daarmee een nieuwe participatieronde.
Van 27 maart tot en met 9 april 2023 kon wie dat wou feedback geven op het plan. Het project kon opnieuw rekenen op massale belangstelling: de stad haalde meer dan 400 reacties op.
Een mooi resultaat dat het gevolg was van de ‘multichannel’ communicatie-aanpak van de stad. Naast een oproep in LVN, het maandelijkse stadsmagazine, stuurde het participatieteam via de ingebouwde mailtool in het platform een uitnodiging naar de inwoners die in de eerste ronde deelnamen.
Ook belangrijke stakeholders zoals de Fietsersbond, horecaondernemers en vervoersmaatschappijen De Lijn en NMBS werden geïnformeerd en gevraagd om op hun beurt hun achterban aan te moedigen om bij te dragen.
Om de analyse achteraf zo efficiënt mogelijk te maken, werkte de stad opnieuw met thema’s op het platform waarbinnen de deelnemers hun reacties konden achterlaten. Door te kiezen voor de reactie-functie kon de stad de dialoog ook tussen de deelnemers aanwakkeren.
Voorbeeld dialoog op het platform
Naast het online luik konden geïnteresseerden – van inwoners over ondernemers tot toevallige voorbijgangers – ook tijdens een inloopnamiddag op het Martelarenplein zelf het voorontwerp (op papier en in maquettevorm) bekijken, feedback geven en vragen stellen aan de ontwerpers.
“Omdat het Martelarenplein zoveel mensen aanbelangt, ook niet-Leuvenaars, wilden we zo veel mogelijk mensen bereiken. Enerzijds lukt dat via het online CitizenLab-platform. Anderzijds blijven we het belangrijk vinden om dit te koppelen aan fysieke inspraakmomenten, zoals de gesprekken in de tentjes op het plein.”
Karolien Meuwissen, Wijkmanager bij Stad Leuven
“Ontwikkelings- en vernieuwingsprojecten duren vaak lang. Bij veel gemeenten leeft de verwachting dat het moeilijk is om hun doelgroep betrokken te houden. Leuven bewijst met de heraanleg van het Martelarenplein dat dat zeker niet zo hoeft te zijn. Dankzij goede communicatie en een mix van online participatie via het CitizenLab-platform en offline inspraakmogelijkheden wist het lokaal bestuur in de verschillende fasen mooie participatiecijfers te behalen. In totaal verzamelde Leuven om en bij de 700 ideeën en reacties.”
Anouk De Meulemeester, Government Success Manager België
Met die nieuwe input kon het ontwerpbureau aan de slag om het ontwerp verder te verfijnen. Begin 2024 zullen de werkzaamheden starten. De voortgang kun je ongetwijfeld verder volgen op het ‘Leuven, maak het mee’-participatieplatform.
Inwoners eenvoudiger betrekken en betrokken houden met CitizenLab
Deze case van het Martelarenplein in Leuven toont aan hoe hybride participatie en het CitizenLab-platform helpen om een doorlopende dialoog met burgers te creëren. Zeker voor projecten waarbij de eerste resultaten pas na lange tijd in het straatbeeld zichtbaar worden is dat noodzakelijk om deelnemers betrokken te houden. Met CitizenLab heb je een tool in huis die een responsief participatieproces mogelijk maakt waarbij inwoners en andere stakeholders zich voortdurend betrokken en geïnformeerd voelen.
