Gedurende één week mochten de inwoners van Kortrijk via een digitaal referendum op CitizenLab mee bepalen of er al dan niet iedere maand een autovrije zondag zou komen. Bijna 10.000 stemgerechtigde deelnemers spraken duidelijk taal: 57% stemden tegen, 43% voor.
1ste digitaal referendum van België
CitizenLab heeft Stad Kortrijk ondersteund bij het eerste digitaal referendum van België. De hamvraag luidde als volgt:
“Ben je akkoord dat de Kortrijkse binnenstad één vaste zondag per maand autovrij wordt?”
Kortrijkzanen vanaf 16 jaar konden gedurende één week hun stem laten horen op deze mobiliteitsvraag. Opdat het resultaat bindend zou zijn, dienden minstens 2.000 burgers deel te nemen en moest er 2,5% verschil zijn tussen het aantal ‘ja’- en ‘nee’-stemmen. Om te zorgen dat burgers deze keuze geïnformeerd konden maken, zette Stad Kortrijk een informatiecampagne op om zowel de pro- als contra-argumenten toe te lichten aan de bevolking. Een cruciale stap voor een effectief referendum.
Wat het referendum uniek maakt in België, is dat stemmen enkel digitaal kon. Na het ingeven van het rijksregisternummer kregen Kortrijkzanen toegang tot de poll, waar ze gemakkelijk ja of nee konden stemmen.
Geslaagd experiment in democratische vernieuwing
Het digitaal referendum werd erg positief onthaald bij de bevolking. Van iets meer dan 60.000 stemgerechtigde inwoners, namen er bijna 10.000 deel. Een knappe participatiegraad van 16% dus. Hierbij enkele andere kerncijfers:
- ? 9.880 deelnemers (!)
- ? 57% ‘nee’ / 43% ‘ja’
- ? Gemiddeld 53 seconde per digitale stem
- ? 62% via smartphone, 31% desktop, 7% tablet
Burgemeester Vincent Van Quickenborne was uitermate positief over het proces: “Het is de beste manier om de mensen bij het beleid te betrekken. Zo’n referendum heeft meer impact dan wat op de gemeenteraad wordt besproken. Hier gaat het om bijna 10.000 mensen. De gemeenteraad wordt gevolgd door enkele tientallen mensen. We gaan jaarlijks zo’n digitaal referendum houden in Kortrijk. En we gaan aan de Kortrijkzanen vragen welke thema’s zij belangrijk vinden in zo’n referendum.“
Referenda: proces is van cruciaal belang
Zeker na het Brexit-referendum hoor je meer tegenstanders van referenda dan voorstanders. Het wordt vaak weggezet als een simplistisch instrument dat ongeïnformeerde burgers in duale termen hun eigenbelang laat uitspreken.
Deels klopt deze kritiek. Althans als het referendum effectief zo wordt ontworpen dat het geen rekening houdt met deze tekortkomingen. Vandaar dat Stad Kortrijk besliste om (1) minstens 2.000 stemmen nodig te hebben om het referendum geldig te maken, (2) er minstens 2,5% verschil moest zijn tussen ja en nee, en (3) vooral sterk in te zetten op informatie en debat in aanloop naar de poll.
Hieronder vind je een infographic die een samenvatting biedt van de voornaamste argumenten in het debat tussen burgers:
Terwijl referenda wel eens kunnen leiden tot een som van individuele belangen, kan deliberatie in de aanloop helpen om burgers de perspectieven en belangen van mede-burgers te doen inzien om vervolgens deze in rekening te brengen wanneer ze stemmen. Deliberatieve polling, zoals het werd genoemd door professor in de deliberatieve democratie James Fishkin, combineert in die zin het beste van twee werelden.
