De energietransitie heeft een enorme impact op hoe we in Nederland wonen, werken en leven. Om de overheidsmaatregelen in hun lokale context in te passen, laten gemeenten door het hele land zich op hun creatiefst en innovatiefst zien. Participatie is daar een belangrijk onderdeel van, want inwoners hebben vaak waardevolle ideeën over wat er zoal nodig is voor een groenere, duurzamere toekomst.
Heel wat Nederlandse steden en gemeenten zijn aan de slag gegaan met het CitizenLab-platform om hun community digitaal te betrekken bij het opstellen van transitievisies, wijkuitvoeringsplannen of duurzame initiatieven. Dat doen ze aan de hand van verschillende processen en participatiemethodes, die toegespitst zijn op de lokale context. Benieuwd hoe dat precies in z’n werk gaat? Laat ons een paar succesvolle praktijkvoorbeelden belichten.
Een klimaatpanel in Utrecht
Om inwoners rechtstreeks bij de uitvoering van duurzaamheidsmaatregelen te betrekken, heeft de stad Utrecht een klimaatpanel in het leven geroepen. Een gelote groep van 50 Utrechters komt vijf keer per jaar samen om een van de thema’s van het Utrechtse klimaatbeleid te bespreken, van mobiliteit en energie tot groene ruimte. De eerste sessie, in januari 2023, ging over het besparen van energie.
Ook de jeugd heeft een stem, want de resultaten van de bespreking van het Klimaatpanel werden voorgelegd aan Young Minds, het lokale jeugdpanel. Zij konden advies geven en suggesties doen. Uiteindelijk werd de input van beide panels in een enquête gegoten en aan inwoners voorgelegd op het CitizenLab-platform. Mogelijk is dat volgende keer anders, want het Klimaatpanel kiest zelf na elke bespreking hoe ze vervolgens inwoners willen betrekken. Zo worden verschillende participatiemethoden benut en blijven inwoners gemotiveerd om mee te denken.
Ideeën over elektrisch laden in Schouwen-Duiveland
Het Klimaatakkoord bepaalt dat vanaf 2030 alleen nog elektrische auto’s verkocht mogen worden. Dat betekent dat we afscheid zullen nemen van diesel- en benzineauto’s, maar ook dat Nederlandse gemeenten verplicht worden om een laadvisie voor elektrische oplaadpunten te formuleren. Dit moet ervoor zorgen dat er overal toegankelijke, betaalbare en veilige oplaadpunten voor elektrische auto’s beschikbaar zijn.
In de Zeelandse gemeente Schouwen-Duiveland kregen inwoners de kans om mee te denken over de locaties van deze oplaadplekken. De gemeente stelde een ontwerp van de laadvisie op en plaatste deze in de vorm van een interactieve kaart op het CitizenLab-platform. Inwoners konden hun feedback geven over de locaties die op deze kaart werden voorgesteld.
Er werd ook een offline bijeenkomst georganiseerd, zodat nog meer mensen de kans zouden krijgen om hun mening te geven. Op basis van alle feedback werd het ontwerp van de laadvisie aangepast.
— Ontdek het project
Werken aan wijkuitvoeringsplannen in Houten
Net als de rest van Nederland is Houten druk bezig met de transitie naar een aardgasvrije gemeente. Dat gebeurt in vier fases, die op het digitale platform van de gemeente duidelijk zijn opgedeeld. In 2020 werd een Transitievisie Warmte opgesteld, die de strategie voor de transitie bepaalt en pijnpunten blootlegt. Op dit moment is een wijkverkenning aan de gang die de kosten en kansen per wijk in kaart brengt. Dit wordt bepaald door zowel een technische analyse als het participatieproject ‘Houten Praat Mee’, waarbij inwoners, lokale ondernemers en andere belanghebbenden worden uitgenodigd hun mening te geven in een enquête en online bijeenkomsten. Binnenkort zal een startwijk worden aangewezen, en ook de inwoners van deze wijk zullen opnieuw worden betrokken.
In de volgende fasen zullen Wijkuitvoeringsplannen worden opgesteld om de aardgasvrije ambities te vertalen naar de lokale context van elke buurt. Vanaf 2026 hoopt de gemeente uiteindelijk over te gaan tot uitvoering.
— Ontdek het project
De warmtetransitie op Texel
Ook Texel zet het CitizenLab-platform in om haar Transitievisie Warmte te stroomlijnen. In een enquête polste het bestuur naar wat inwoners belangrijk vinden in de overgang naar een aardgasvrije gemeente. De resultaten van deze enquête werden via het platform naar deelnemers teruggekoppeld.
Daarnaast gebruikt het bestuur het platform ook als centrale informatiehub. Een lijst van FAQ’s moet ervoor zorgen dat inwoners snel en makkelijk antwoorden kunnen terugvinden over de maatregelen en aankomende veranderingen. Bovendien deelt het bestuur hier ook nuttige links naar subsidies, inspirerende voorbeelden of advies van experts.
Groene energie in Goes
De gemeente Goes heeft de ambitie om tegen 2045 volledig klimaatneutraal te zijn. Dit betekent dat alle energie die wordt verbruikt, afkomstig zal zijn van duurzame energiebronnen. Het bestuur heeft in 2018 een klimaatprogramma opgesteld om dit doel te bereiken, maar dat programma moet ondertussen alweer bijgewerkt worden. Dus vraagt de gemeente haar inwoners via het online platform wat ze nodig hebben om zelf bij te kunnen dragen aan een energieneutrale gemeente. Want, zoals de gemeente zelf aangeeft: alle beetjes helpen.
De resultaten van de vragenlijst zullen door het bestuur worden verwerkt en mee worden opgenomen in de nieuwe versie van het Klimaatprogramma.
Durf ambitieus zijn
Surveys bieden een mooi startpunt voor inspraak, maar deins er niet voor terug om met inwoners in dialoog te gaan en meer diepgaande discussies faciliteren. Initiatieven zoals het uitgebreide participatieproces in Schagen, de online workshops in Medemblik en offline bijeenkomsten waarvan de resultaten online gedeeld werden in Harderwijk bieden hiervoor uitkomst.
Je kunt de participatiemogelijkheden persoonlijker maken door toe te spitsen op persoonlijke belangen. Splits bijvoorbeeld de deelnemers op per buurt en leg iedere groep specifieke vragen voor. Zo betrek je gemakkelijker meer bewoners op verschillende momenten in het beleidsproces en cocreëer je samen met je inwoners een flitsende start voor jullie energietransitie.
Zelf aan de slag met participatie voor de energietransitie
Raakte je geïnspireerd door een van onze praktijkvoorbeelden? Of ben je gewoon benieuwd wat je zelf met het digitale platform zou kunnen verwezenlijken? Plan een gesprek in met een van onze participatie-experts en ontdek alle functies van het platform.
