Geen sprookje, maar realiteit. En het gebeurt in een steeds groter aantal steden, groot én klein. In 2015 waren er wereldwijd al meer dan 1500 steden waar burgers mee bepaalden hoe publieke middelen werden ingezet. We noemen dit een ‘burgerbegroting’.

Starten doen we met zeven inspirerende voorbeelden van over de hele wereld. Besluiten doen we met een aantal algemene conclusies over de impact van een burgerbegroting.

Inspiratie

1. Seoul, Zuid-Korea

Seoul wijdt jaarlijks 50 miljard Koreaanse won (= 39 miljoen €) aan hun burgerbegroting. De Zuid-Koreaanse hoofdstad overtuigde in 2017 zo’n 117.000 burgers om deel te nemen. Een bijzonder impactvol project focuste op een verwaarloosde buurt in het Mapo district. Men lanceerde er niet enkel een ecologisch ontwerpproject om criminaliteit te voorkomen, men bouwde er ook het gemeenschapscentrum Sogeumnaru uit. Opmerkelijk aan dit project was dat burgers bij de uitvoering een deel van de taken op zich namen, en dat het gedeeltelijk werd gefinancierd met privémiddelen van burgers en lokale bedrijven. Niet enkel verminderde dit het onveiligheidsgevoel, ook krijgt de wijk nu jaarlijks duizenden binnenlandse en buitenlandse lokale ambtenaren en politici over de vloer om van dit project te leren.

2. Parijs, Frankrijk

Pariis spendeert jaarlijks 5% van haar totale investeringsbudget aan de burgerbegroting. Dit project loopt van 2014 tot 2020, wat goed is voor een totaalbudget van een half miljard euro. De Franse hoofdstad voert gelijktijdig een burgerbegroting uit op verschillende niveaus: een project voor de ganse hoofdstad, een voor elk district en een in wijken met een laag inkomen. Daarenboven lopen er ook specifieke trajecten in jeugdorganisaties en scholen.

De meeste ideeën die in Parijs worden opgehaald zijn gelinkt aan het bouwen aan ‘een andere stad’. Terugkerende thema’s hierbij zijn stadslandbouw, stadsvergroening en de zorg voor vluchtelingen en daklozen. Zo verdeelde men bijvoorbeeld 3.000 overlevings- en gezondheidspakketten voor daklozen, en werden architecten uitgenodigd om innovatieve plaatsen te ontwerpen voor tijdelijke of mobiele opvang.

Maar de burgerbegroting beïnvloedt ook de Parijse ambtenarij. De stedelijke departementen leren er veel sneller te reageren en hoe beter samen te werken op projecten die vaak meerdere departementen behelzen.

3. Porto Alegre, Brazilië

De eerste gekende burgerbegroting vond plaats in de jaren tachtig in Porto Alegre. De burgerbegroting droeg bij aan een rechtvaardigere verdeling van openbare diensten in deze Braziliaanse stad. Tegen 1997 steeg het aantal aansluitingen op de riolering van 75% tot 98%, nam het aandeel van de investeringen in gezondheidszorg toe van 13 tot 40%, verviervoudigde het aantal scholen en nam het aanleggen van wegen in arme wijken met een factor vijf toe.

4. Toronto, Canada

Het voorbeeld van Toronto verschilt ietwat van de andere voorbeelden. De Canadese stad heeft namelijk een eigen huisvestingsbedrijf die 6% van het woningaanbod beheert. $7 million Canadese dollar werd jaarlijks van het budget van dit huisvestingsbedrijf voorbehouden voor een burgerbegroting. Alle huurders konden deelnemen en goedkeuring van de stad was niet nodig omdat het ging over de middelen van het zelfstandig bedrijf. Gezien een meerderheid van de huurders deel uitmaakt van sociaal achtergestelde groepen, werd in de burgerbegroting relatief meer budget gespendeerd aan de noden van deze groepen. Daarnaast had de burgerbegroting ook een pedagogische meerwaarde door huurders vertrouwd te maken met deelname aan openbare besluitvorming.

5. Chengdu, China

Chengdu, een Chinese stad met 14 miljoen inwoners in een mix van landelijke en stedelijke gebieden, startte hun burgerbegroting in 2011. Twee miljoen brochures werden verdeeld om burgers te informeren over het proces en de doelstellingen. Sindsdien kregen reeds 50.000 projecten goedkeuring. Het merendeel hiervan focust op lokale basisvoorzieningen zoals wegen en watervoorziening. Wat het uniek maakt, is de keuze die burgers geboden wordt: ofwel spenderen ze de burgerbegroting aan onmiddellijke acties, ofwel als voorschot op een lening als het over grotere projecten gaat. In het laatste geval wordt deze lening in de volgende jaren afbetaald met middelen van de burgerbegroting.

6. Rosario, Argentinië

Rosario in Argentinië combineert burgerbegroting met ‘gender budgeting’. In de praktijk uit zich dat in het nemen van acties om meer vrouwen te betrekken in de burgerbegroting en in het bewuster maken van alle deelnemers over genderkwesties en over de impact van elk project hierop.

7. New York, VS

Als zevende en laatste voorbeeld geven je we graag deze prachtige kortfilm mee over de burgerbegroting in New York.

Waarom zou je het willen?

Geïnspireerd? Super! Maar heeft een burgerbegroting ook echt een impact op de gemeenschap die het invoert? Laat volgende argumenten je daarvan overtuigen:

Korte termijn

Op korte termijn kan een burgerbegroting leiden tot betere en meer rechtvaardige beslissingen door burgers een stem te geven in hoe (een deel van) de publieke middelen worden besteed. Cijfers tonen aan dat een burgerbegroting een relatieve verhoging veroorzaakt van uitgaven voor projecten die focussen op de noden van achtergestelde bevolkingsgroepen. Afhankelijk van het totaalbudget dat met de burgerbegroting wordt besteedt, is het een mogelijk krachtig instrument voor een herverdeling naar de armen.

Middellange termijn

Op de middellange termijn zien we dat burgerbegrotingen zorgen voor een toename in publieke erkenning voor de rol van een stad of gemeente in de samenstelling en uitgave van het lokaal budget. Indien de intenties zuiver zijn, kan een burgerbegroting ook de transparantie van openbare bestedingen verhogen, en hierdoor mogelijk corruptie en cliëntelisme verminderen.

Lange termijn

Op langere termijn creëert een burgerbegroting sociaal kapitaal door het ontwikkelen van actieve en geëngageerde burgers en door het versterken van gemeenschapsorganisaties door hen in contact te brengen met de gemeenschappen waarin ze actief zijn.

Geïnspireerd? Niets houd je tegen om te beginnen experimenteren in je eigen stad of gemeente. We helpen je hier graag bij!

Extra bronnen:

• https://www.in-loco.pt/upload_folder/edicoes/1279dd27-d1b1-40c9-ac77-c75f31f82ba2.pdf
• https://portugalparticipa.pt/upload_folder/table_data/c3164679-c343-4715-b198-576aee3d4ad1/files/dialog-global.pdf