De Vlaamse overheid biedt aanzienlijke financiële steun voor steden en gemeenten die fusioneren. Maar voor lokale overheden die een fusie overwegen is het natuurlijk belangrijk om er zeker van te zijn dat zo’n beslissing door de lokale bevolking gedragen wordt. Daar kan digitale participatie bij helpen.
De Covid-19-pandemie deed blijken dat grotere gemeenten beter opgewassen waren tegen de uitdagingen die zo’n crisis met zich meebracht. “Grotere gemeenten zijn efficiënter, minder afhankelijk van externe capaciteit, garanderen een kwaliteitsvollere dienstverlening en zijn beter in staat om antwoorden te bieden op steeds complexere maatschappelijke uitdagingen zoals klimaat en digitalisering,” zegt minister van Binnenlandse Zaken Bart Somers hierover. En dus maakt de Vlaamse overheid steun vrij voor gemeenten die een vrijwillige fusie in werking willen zetten.
Steun creëren voor een grote beslissing
Natuurlijk kunnen lokale overheden een beslissing van dit kaliber niet nemen zonder inwoners en andere betrokken partijen te raadplegen. Een digitaal participatieplatform kan helpen om dit raadplegingsproces te stroomlijnen. Hoe dit proces precies verloopt, is uiteraard afhankelijk van de unieke lokale context. Maar er zijn enkele voordelen die telkens opnieuw terugkomen:
- Een digitaal participatieplatform helpt je om een duidelijke tijdlijn toe te wijzen aan een fusieproject. Zo weten inwoners precies waar ze zich aan mogen verwachten, waar hun input voor gebruikt zal worden, en welke impact ze zelf kunnen maken.
- Door inwoners zowel online als offline te betrekken, bereik je een breder publiek. Een online proces maakt participatie toegankelijker voor mensen die drukke agenda’s of zorgtaken hebben, ver van het gemeentehuis wonen of meer gewend zijn aan digitale processen (zoals jongeren). Fysieke kanalen zijn dan weer beter geschikt om ouderen aan te spreken, of mensen die minder digitaal vaardig zijn.
! Tip: Wist je dat gemeenten die met CitizenLab samenwerken, gemiddeld 12 keer meer inwoners bereiken? - Door de burger actief bij een fusietraject te betrekken, zorg je ervoor dat de uiteindelijke beslissing breed gedragen wordt door de bevolking en dat de eventuele fusie ook op lange termijn een succes wordt.
Praktijkvoorbeelden: deze gemeenten fusioneren met behulp van digitale participatie
Probleemloos fusioneren: de nieuwe fusiestad Deinze
In 2019 fusioneerden de voormalige gemeenten Deinze en Nevele tot een nieuwe fusiestad. En dus moesten er in de meerjarenplanning van 2020-2025 heel wat nieuwe regels, afspraken en plannen worden vastgelegd. Om dat tot een goed einde te brengen organiseerden Deinze en Nevele een grootschalige omgevingsanalyse waarin participatie centraal stond.
Deze omgevingsanalyse bevatte zowel interne als externe luiken. Aan de interne kant werden er workshops en diepte-interviews georganiseerd met medewerkers van beide gemeenten, net als interviews met de leden van het college van burgemeester en schepenen. Extern werden er o.a. inspiratiesessies gehouden voor inwoners en andere betrokken partijen, en werd er een grootschalige bevraging gelanceerd. Deze bevraging kon zowel offline als digitaal worden ingevuld. Maar liefst 20,5% (of ⅕) van alle inwoners lieten hun stem horen over de toekomst van de fusiestad.
De unieke identiteit van verschillende kernen behouden bij een fusie: Hollands Kroon (NL)
De Noord-Hollandse gemeente Hollands Kroon heeft een unieke samenstelling. De gemeente ontstond in 2012 na een fusie van de gemeenten Wieringen, Wieringermeer, Anna Paulowna en Niedorp. Hollands Kroon bestaat uit 30 dorpen en buurtschappen, die elk een eigen identiteit hebben. In elke beslissing die Hollands Kroon als gemeente neemt, moeten die verschillende identiteiten dan ook gerespecteerd en vertegenwoordigd worden.
Hollands Kroon stroomlijnt het lokale besluitvormingsproces met de hulp van het CitizenLab-platform. Op het platform worden projecten georganiseerd over verschillende thema’s, van het vernieuwen van specifieke straten of pleinen tot het vormgeven van landbouwbeleid of de energietransitie. Ook voor de nieuwe Omgevingsvisie voor 2040 werd een participatietraject begonnen, waarin inwoners van de verschillende dorpen hun stem kunnen laten horen over de toekomst van Hollands Kroon.
Onder één naam: Koksijde en Oostduinkerke
Belgische kuststad Koksijde gebruikte haar digitale participatieplatform om inwoners te raadplegen over een eventuele naamswijziging. Het bestuur stelde voor om voortaan de naam Koksijde-Oostduinkerke te gaan gebruiken, een naam die de twee deelgemeenten zou verenigen en zo het culturele elan zou versterken.
Aan de hand van een peiling polste het bestuur naar de mening van inwoners en andere betrokken partijen binnen de gemeente. Wat bleek? 1143 mensen namen deel aan de peiling, waarvan 916 mensen stemden voor naambehoud. Zo’n 80% van de inwoners stemde dus om de naam Koksijde te behouden.
