Hoe kun je je participatiestrategie voorbij het pilootproject brengen en er een continue dialoog met je burgers van maken? Hier is een overzicht van hoe dit grotere beeld eruitziet.
De stem van je burgers op een continue basis raadplegen: velen van ons dromen erover, slechts weinigen slagen er echt in om het te doen.
De ‘project’-mindset in de publieke sector domineert vaak onze kijk op het grotere geheel. Het hoppen van het ene participatieproject naar het andere en dat is tijdrovend.
De beleidscyclus biedt een uitstekend kader om even een stap terug te zetten en te kijken hoe een mix van participatie-instrumenten kan zorgen voor structurele en permanente burgerbetrokkenheid.
Kies niet alleen de beleidsfase, maar ook de mate van invloed die je bereid bent te geven aan je burgers. Daarna kies je de gepaste methode. De ‘participatieladder’ dient hiervoor als een ideale houvast.
1. Agenda-setting
Wat?
In deze fase identificeer en prioritiseer je problemen en uitdagingen. Naast je bestaande beleidsprioriteiten, stel je de eerste vragen om te begrijpen welke de problemen en vragen zijn van je burgers.
Waarom belangrijk? Wanneer burgers vinden dat hun stem niet wordt gehoord over de algemene prioriteiten, kunnen zij de indruk krijgen dat de agenda al volledig afgesloten is en dat hun lokale overheid niet bereid is om te reageren op hun werkelijke behoeften.
Hoe?
Betrekken: polling. Stel vragen aan je burgers met een kernachtige vraag over de beleidsvelden waarop zou moeten gewerkt worden. Een goede data-analyse kan onthullen hoe deze prioriteiten kunnen verschillen tussen verschillende demografische groepen.
Samenwerken: ‘buurtraden’. Buurten zijn een perfect niveau om een permanente manier om naar feedback bij je burgers te vragen.
Empoweren: burgerinitiatieven. Installeer een duidelijk op regels gebaseerd proces over hoe burgers hun eigen prioriteiten op tafel kunnen leggen. Werk met online ‘stemdrempels’ (of verzamel offline handtekeningen) die moeten worden bereikt om het voorstel op de gemeenteraad te krijgen. Alleen voorstellen met 200 stemmen komen op de tafel van het college bijvoorbeeld.
Inspiratie?
- De stad Vilvoorde (België) bespreekt om de drie maanden de 10 beste burgerideeën die binnenkwamen via hun CitizenLab-platform.
- De stad Sint-Niklaas (België) vraagt burgers op buurtniveau hoe de wijk kan worden verbeterd. Dit gebeurt projectmatig en op een continue basis.
- Gemeente Amsterdam (Nederland) heeft haar eigen wijk-specifieke platforms die hun bewoners de mogelijkheid bieden om hun idee voor te stellen aan de gemeente. Het is vermeldenswaard dat alleen ideeën die de kritieke drempel binnen een bepaalde periode overschrijden, aan de gemeenteraad worden voorgelegd.
2. Beleidsformulering
Wat?
Beleidsformulering gaat terug op het informeren. Belangrijke vragen die tijdens deze fase moeten worden gesteld, zijn onder meer wat burgers vinden van de beleidsplannen en welke oplossingen zij bedenken voor problemen.
Waarom belangrijk? Meningen en argumenten verschillen en zijn meerlagig. Om een algemeen overzicht te krijgen van verschillende onderwerpen, is het belangrijk om processen te installeren die overeenkomen met de behoeften van je doelgroep. Doe het op tijd, het zal je finale beslissingen sterker maken.
Hoe?
Bevragen: enquêtes. Je wilt de stem van je burgers horen, maar in een meer gecontroleerde en gesloten omgeving. Dan begin je misschien best met een enquête.
Samenwerken: adviesraden. Werk samen met experts over dit onderwerp via speciale commissies, bijvoorbeeld wijkcomités of adviesraden.
Empower: participatieve budgettering. Laat burgers meebeslissen over hoe (een deel van) de financiële middelen van je stad moeten worden beheerd.
Inspiratie?
- Gemeente Kortenberg (België) organiseerde de Grote Kortenberg enquête, waarin burgers mee konden beslissen over de prioriteiten voor de volgende legislatuur.
- Stad Harelbeke (België) startte met de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) om samen met het personeel en de burgers de eerste fase van een Omgevingsanalyse in te vullen.
- Gemeente Wortegem Petegem (België) organiseerde een traject rond burgerbegroting. De inwoners van deze kleine gemeente konden tot €5.000 krijgen om hun initiatief uit te voeren.
3. Beleidsimplementatie
Wat? Tijdens deze fase betrek je je burgers bij het vertalen van het effectieve implementeren van je beleid. Vanaf hier worden dingen concreet en kunnen burgers meedenken over hoe budget moet worden toegewezen aan verschillende ideeën.
Waarom belangrijk? Wanneer burgers vinden dat hun stem niet wordt gehoord, kunnen ze de indruk krijgen dat de agenda al volledig is opgesteld is en dat hun lokale overheden niet reageren op wat voor hen echt telt.
Hoe?
Bevragen: scenarioplanning. Breng verschillende mogelijke scenario’s, plannen en ideeën naar voren en laat mensen discussiëren en op elkaars input commentaar geven. Verdeel dit proces in verschillende fases en vernauw geleidelijk aan de discussie.
Samenwerken: open het debat en organiseer het thematisch. Laat mensen openlijk hun inbreng geven.
Empower: dankzij participatieve budgettering kan de burger publieke projeten identificeren en prioriteren.
Inspiratie?
- Gemeente Steenokkerzeel: in deze kleine gemeente naast Brussel werd burgers gevraagd om commentaar te geven en te stemmen over 4 verschillende mobiliteitsscenario’s om files te vermijden. Het gekozen scenario werd dan getest en uiteindelijk uitgevoerd.
- Gemeente Marche-en-Famenne: om te beslissen over het toekomstige ontwerp van hun centrale plein raadpleegde deze Waalse gemeente haar bewoners om hun 2 favoriete architecturale plannen te kiezen, uit 4 mogelijke opties.
- De stad Vancouver: de stad Vancouver keek naar hun inwoners om ideeën te verzamelen over hoe ze de netto-inkomsten van de leegstandstax het best konden financieren in betaalbare woninginitiatieven.
4. Beleidsevaluatie
Wat? Als laatste stap biedt u het publiek de mogelijkheid om de daadwerkelijke voortgang van de beleidsimplementatie te volgen en suggesties te vragen over de gevolgen van de implementaties.
Waarom belangrijk? Dit is een vaak vergeten fase in de beleidscyclus. De laatste fase helpt burgers om verbeteringen en problemen te identificeren die kunnen leiden tot nieuwe beleidscycli. Ook vanwege de transparantie is het belangrijk om je burgers op de hoogte te houden van de effectieve implementatie.
Hoe?
Informeer: nieuwsupdates. Geef regelmatig nieuws over de laatste status van de beleidsimplementatie.
Bevragen: enquêtes. Vraag de burgers of zij tevreden zijn met het uiteindelijke resultaat en wat tijdens het participatieproces verbeterd had kunnen worden.
Inspiratie?
- Stad Hasselt: burgers en organisaties worden gevraagd om hun ideeën voor de toekomstige ontwikkeling van een van de grootste parken in de stad in kaart te brengen en te bespreken. Deelnemers waren in staat om elke stap van het proces te volgen en werden betrokken bij het finaliseren van de conclusies.
- Gemeente Temse: de wettelijke regeling geeft burgers de mogelijkheid om betrokken te worden bij elke fase van de uitwerking van een ruimtelijk uitvoeringsplan (SPE) – Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP).