In de afgelopen jaren heeft Civic Tech zich verder ontwikkeld doordat steeds meer overheden gebruik maken van online platformen voor burgerparticipatie. De meeste van deze consultaties vinden echter plaats binnen streng gedefinieerde onderwerpen, waardoor ze alleen bijdragen aan de implementatie van bestaand beleid… in plaats van nieuw beleid op de agenda te zetten. Om onze lokale democratie af te stemmen op het digitale tijdperk, moeten burgers in staat worden gesteld om onderwerpen op de agenda te zetten via toegankelijke burgerinitiatieven.
Om lokaal beleid nieuw leven in te blazen, moeten we de participatie agenda vergroten en een duurzaam onderdeel maken van de lokale overheid; oftewel verschuiven van low politics naar high politics. We kunnen ofwel vertrouwen op onze lokale autoriteiten om de meest dringende kwesties voor de samenleving op de agenda te zetten, ofwel een digitale infrastructuur opbouwen zodat burgers zelf de politieke agenda bepalen. Idealiter komt de verandering voort uit een combinatie van deze twee factoren.
Van “low” naar “high politics”
Het concept van low en high politics wordt duidelijk uitgelegd in dit recente, en aan te raden, artikel van Carnegie Europe. Op lokaal niveau verwijst “low politics” naar eenmalige participatie projecten rondom streng gedefinieerde onderwerpen, terwijl “high politics” betekent dat er over elk beleidsonderwerp een voortdurende dialoog met de burgers wordt gevoerd, inclusief gevoelige onderwerpen met een grote impact (bijv. klimaat en migratie).
Om meer burgers actief te laten deelnemen aan hun lokale democratie, is het essentieel dat individuen zich betrokken voelen bij de uitkomst van hun beslissingen. Participatie mag niet beperkt blijven tot eenvoudige keuzes zoals het kiezen van de naam voor een gemeentelijk zwembad. Om meer vertrouwen en betrokkenheid te creëren, moeten burgers inspraak krijgen over onderwerpen waarbij hun mening een verschil kan maken voor het dagelijks leven, denk bijvoorbeeld aan veranderingen in verkeerssituaties of burgerbegrotingen.
Recht op burgerinitiatief
En dan nu het goede nieuws: de wetten die burgers direct inspraak geven op de politieke agenda bestaan al! In bijna elk land ter wereld bestaat het zogenaamde recht op burgerinitiatief. Hoewel details per land verschillen, komt het er in grote lijnen altijd op neer dat initiatieven die een bepaald aantal geverifieerde handtekeningen hebben bereikt op de politieke agenda wordt gezet. De vraag of dit initiatief vervolgens ingestemd kan worden door vertegenwoordigers of door burgers, geeft het subtiele verschil weer tussen indirecte en directe burgerinitiatieven.
Overal ter wereld zijn er spectaculaire successen geboekt die de doeltreffendheid van dergelijke burgerinitiatieven demonstreren. Een van de meest emblematische gevallen vond plaats in Buenos Aires, Argentinië. Na de invoering van burgerinitiatieven in deze stad in 1998, begonnen burgers het te gebruiken om lokale projecten in wijken te ontwikkelen. In 2005 slaagde een spraakmakend initiatief van de inwoners van de wijk La Boca erin om een groot en controversieel bouwproject af te weren en een beschermde groene ruimte in de wijk te realiseren. Ondanks alle successen in Argentinië en daarbuiten wordt het recht op burgerinitiatief nog niet vaak benut. De meeste middelgrote gemeenten zien jaarlijks slechts 5 tot 10 burgerinitiatieven voorbij komen, waarvan veel het vereiste aantal handtekeningen niet halen.
Digitale technologie als redder in nood
De belangrijkste obstakel voor de ontwikkeling van burgerinitiatieven is het ontbreken van een doeltreffend instrument om het mobilisatie process te ondersteunen. Vandaag de dag vergt een burgerinitiatief een aanzienlijke investering van tijd en energie; de ene na de andere handtekening fysiek moeten verzamelen is zelfs een barrière voor de meest geëngageerde burger. Daarnaast is het vaak onduidelijk tot wie initiatiefnemers zich moeten richten, hoe ze handtekeningen kunnen verifiëren en op welke termijn de overheid bij hen terug komt met een reactie.
Waar wachten we nog op om dit process te gaan moderniseren? Hoewel er al een aantal jaren online participatie platformen bestaan, ontbrak tot nu toe de mogelijkheid voor geverifieerde digitale handtekeningen en eID-authenticatie. In landen waar deze elementen samenkwamen, werden burgerinitiatieven massaal opgepakt: het e-petitioning platform dat het Letse parlement lanceerde, werd door meer dan 35% van de nationale bevolking bezocht. Het CitizenLab platform maakt het niet alleen mogelijk om ideeën van burgers te verzamelen en te verwerken, maar ook om de identiteit van deelnemers te verifiëren. Vandaar dat wij hebben besloten om “Citizen Initiatives” te lanceren en burgerinitiatieven mogelijk te maken op alle platformen van onze partners.
Het recht op burgerinitiatief heeft immens potentieel om onze democratie te verjongen en burgerparticipatie nieuw leven in te blazen. Het is onze missie bij CitizenLab om burgers in staat te stellen deel te nemen aan de digitale agora, en de lancering van “Citizen Initiatives” is een belangrijke stap in de goede richting.