Het is deel van ons mens-zijn om informatie te verwerken en eigen meningen te vormen. Deze ideeën worden beïnvloed door onze achtergrond, opleiding, toegang tot relevante informatie, en wel honderden andere elementen.
Het spreekt dan ook voor zich dat er zoveel meningen zijn als mensen, en dat is net goed. Een verscheidenheid aan ideeën en standpunten zorgt voor meer evenwichtige gemeenschappen.
Maar als het gaat over besluitvorming is het wél van vitaal belang om consensus te bereiken. Steun vinden voor beleidsvoorstellen of anderen van bepaalde projecten overtuigen, is de enige manier om onze gemeenschappen te sturen en te doen groeien. Daarvoor moeten we onze argumenten met elkaar kunnen delen en op zoek gaan naar oplossingen die ons allemaal ten goede komen. En, zo blijkt, zijn er heel wat manieren om het met elkaar eens of oneens te zijn.
De bekendste manieren om onze standpunten met elkaar te delen zijn de 3 D’s: dialoog, debat en deliberatie. Maar wat zijn nu precies de verschillen? En hoe kunnen we ze online organiseren? Dialoog, debat en deliberatie hebben stuk voor stuk andere doelen, dus laten we wat dieper graven.
Dialoog: meningen delen in naam van het gesprek
De eenvoudigste van de “3 D’s” kennen we allemaal: de dialoog of discussie. We hebben allemaal wel eens een gesprek gevoerd over een onderwerp dat ons na aan het hart lag met iemand die er een heel ander standpunt op nahoudt. Discussies zijn eenvoudige uitwisselingen van informatie, ervaringen en overtuigingen, die niet per se leiden tot een oplossing of overeenstemming.
In geval van een dialoog is de actie van het converseren belangrijker dan de punten die je maakt of de thema’s die je aansnijdt. De focus ligt op connecties bevorderen, relaties versterken en een wederzijds gevoel van begrip bereiken.
Veel van de projecten op het CitizenLab-platform worden gekenmerkt door dialoog en open conversatie, zowel tussen burgers onderling als tussen burgers en overheden. Zo lanceerde de Oostenrijkse stad Linz een nieuwe functionaliteit die inwoners in staat stelt om op elk moment hun ideeën te delen of initiatieven te nemen in de vorm van een burgervoorstel. Deze innovatie leidt tot interessante interacties tussen burgers, die hun meningen kunnen geven en reageren op gedeelde ideeën, en het bestuur, dat een beter inzicht krijgt in de prioriteiten voor de stad.
Debat: twee tegengestelde standpunten gaan voor de winst
In een debat proberen twee partijen met tegengestelde ideeën elkaar te overtuigen. De focus ligt hier niet op het gesprek zelf, zoals bij een dialoog, maar op de uitkomst. Aan een debat hangt namelijk altijd een connotatie van winnen of verliezen vast: de partij met de meest overtuigende argumenten wint het debat door de argumenten van de ‘verliezende’ partij onderuit te halen. Een online participatieplatform is dan ook meestal niet de beste plaats voor debat. Online meningsverschillen vallen vaak eerder onder de noemer ‘dialoog’.
“De basis van debat is weerlegging“, zegt Julia Dhar, Gedragseconoom bij BCG (Boston Consulting Group). “Het is de bedoeling dat je een claim maakt, ik daarop een antwoord geef, en jij op mijn antwoord reageert. Zonder weerlegging is het geen debat, maar een preek.”
Maar volgens Dhar zijn debatten niet altijd zo polariserend als hun reputatie doet vermoeden. “Mensen die het op een productieve manier met elkaar oneens zijn, beginnen met het vinden van een gemeenschappelijke basis, hoe klein die ook is. Ze bepalen waar ze het wél over eens zijn en gaan van daaruit verder, of dat nu het recht op onderwijs, gelijkheid tussen alle mensen, of het belang van veiligere gemeenschappen is. Die overlapping is onze gedeelde realiteit.”
Het bekendste praktijkvoorbeeld van debatten zien we in verkiezingstijd. In de aanloop naar de verkiezingen worden kandidaten van verschillende partijen opgeroepen om over relevante maatschappelijke thema’s te debatteren, zodat het publiek hun respectievelijke argumenten en de verschillen tussen hun perspectieven begrijpt. In de Verenigde Staten, bijvoorbeeld, zijn de (vice)-presidentiële debatten langverwachte gebeurtenissen die de uitkomst van de verkiezingen kunnen sturen. Maar de meeste democratische landen hebben ook hun eigen versies. In onze contreien vinden debatten vaak op verschillende bestuursniveaus plaats, om bijvoorbeeld Eerste Minister of burgemeester te worden.
Deliberatie: verschillende pistes ontdekken
Van Dale definiëert “delibereren” als “(langdurig) beraadslagen, overleggen”. De Engelstalige Britannica gaat nog net iets verder in z’n definitie, en stelt dat “er sprake is van deliberatie wanneer burgers argumenten uitwisselen en verschillende standpunten overwegen in naam van het algemeen belang.” Dat doen ze om “tot een overeenkomst te komen over welke procedure, actie, of beleidsvoering het algemeen belang ten goede zal komen.”
Een veelvoorkomende vorm van deliberatie is de burgerraad. We spreken van een burgerraad wanneer een groep mensen geselecteerd wordt om zich over een bepaalde beleidsuitdaging te informeren, verschillende mogelijke acties te onderzoeken, en uiteindelijk een beleidsadvies te formuleren. Afhankelijk van het onderwerp worden wordt deze groep meestal zorgvuldig geselecteerd om de bredere bevolking te representeren op vlak van leeftijd, woonplaats, afkomst, opleidingsniveau en gender.
In het Verenigd Koninkrijk zijn burgerraden een erg populair participatie-instrument geworden. Een burgerraad over het klimaat verzamelt Britten vanuit Engeland, Noord-Ierland, Schotland en Wales om een oplossing te vinden voor de klimaatopwarming. De stad Bristol lanceert bovendien een burgerraad om met een COVID-herstellingsplan op de proppen te komen.
Over het algemeen leunen online tools steeds dichter aan bij deliberatie. In tijden van social distancing is digitale deliberatie een goede manier om te zorgen voor democratische continuïteit. Online workshops, die live interacties, diepgaande discussies en consensus toelaten, zijn een geweldig digitaal alternatief voor offline deliberatie.
We hopen dat dit voor duidelijkheid kon zorgen! Wil je meer democratie- en participatienieuws ontdekken? Trek dan naar onze blog!
Dit artikel is deel van een “Wat is het verschil?”- reeks. Ontdek de rest van de reeks hier: