De klimaatcrisis is een collectieve uitdaging die niemand zal sparen. En ook in België blijft de toestand van onze planeet het onderwerp bij uitstek. Hoe kunnen we samen de gevolgen van deze crisis beperken? Wij zien maar één antwoord: samenwerking en klimaatparticipatie.
Op straat voor het klimaat
In 2019, voor corona de wereld sputterend tot stilstand bracht, kleurden klimaatmarsen onze straten. Elke week kwamen jongeren en andere activisten massaal de straat op om dringende klimaatactie te eisen. Naarmate de persaandacht groeide—en de beweging zich over de hele wereld verspreide —besloot Youth for Climate Belgium dat ze de energie van betogers op straat ergens moesten kunnen vastleggen. En zo werd het Youth4Climate-platform geboren.
Dringende klimaatactie is dan ook meer dan ooit relevant.
Mensen werden aangespoord om hun ideeën voor het klimaat te delen. In minder dan 3 maanden tijd leverde dat maar liefst 1.700 ideeën, 2.600 reacties en 32.000 stemmen op. Deze input werd gebundeld tot 15 kernprioriteiten die aan het bestuur werden voorgelegd. Maar als de klimaatcrisis is natuurlijk allesbehalve opgelost. Nu we stapsgewijs terugkeren naar het “normale” leven, zijn ook de marsen dus terug van weggeweest. De recentste mars bracht volgens de organisatoren maar liefst 50.000 betogers bij elkaar. Dat zijn 50.000 mensen die hun vertegenwoordigers een wel érg duidelijk signaal geven: het is nu écht tijd voor actie.
Het Lokaal Energie-en Klimaatpact
Gelukkig lijkt de Vlaamse overheid de boodschap alvast voor een deel begrepen te hebben. Zo kwam er recent goedkeuring voor het Lokaal Energie-en Klimaatpact, een initiatief dat Vlaamse steden en gemeenten ondersteunt om concrete klimaatdoelstellingen te behalen. Er wordt zo’n 25 miljoen euro vrijgemaakt om lokale besturen te motiveren actief aan de slag te gaan op vlak van vergroening, regenwater, energie, en mobiliteit.
Op vlak van klimaat beweegt er dus wat in België. Bovendien bevestigt dit plan wat we eigenlijk al wisten—dat lokale overheden een sleutelrol spelen in het katalyseren van positieve verandering. Om de klimaatcrisis samen het hoofd te bieden moeten we iedereen mee krijgen, en onze steden en gemeenten hebben een unieke positie om dat te verwezenlijken. Ze hebben niet alleen de politieke stuwkracht om verandering in gang te zetten, maar ook de mogelijkheid om inwoners rechtstreeks te raadplegen en optimaal gebruik te maken van de collectieve intelligentie. Onze gemeenten zijn trouwens al volop aan de slag met dat soort klimaatparticipatie, dus laat ons enkele inspirerende voorbeelden in de kijker zetten.
Hoe Belgische steden en gemeenten aan klimaatparticipatie doen
De Kortrijkse Green Deal ?
Kortrijk wil een ware klimaatstad worden en ontwikkelde daarom een lokale “Green Deal”. Dit nieuwe klimaatplan beschrijft 10 concrete acties rond o.a. hernieuwbare energie, mobiliteit, biodiversiteit, luchtkwaliteit en vergroening. Kortrijkse inwoners en andere betrokken partijen kregen de kans om ideeën te delen om het plan te versterken of bepaalde pijlers in de praktijk te brengen. Alle ideeën waren welkom, zolang ze maar als doel hadden anderen te sensibiliseren, de CO2-uitstoot te verminderen, de luchtkwaliteit te verbeteren of de stad te beschermen tegen extremer weer.
Tip: Participatie stelt gemeenten in staat optimaal gebruik te maken van de collectieve intelligentie van hun community’s. Inwoners zijn ervaringsexperten als het gaat over hun stad, straat of buurt, en hebben vaak innovatieve ideeën over hoe problemen het best kunnen worden aangepakt. Inwoners betrekken in klimaatbeleid is dus niet alleen het juiste om te doen, het zorgt vaak ook echt voor betere, doelgerichtere en accuratere beslissingen.
Klimaatenquêtes in Hoeselt ♻️
Ook Hoeselt, een kleinere gemeente in de provincie Limburg, is overtuigd van de kracht van klimaatparticipatie. Aan de hand van twee enquêtes en een open ideeënbus betrekken zij hun inwoners bij het beantwoorden van cruciale klimaatvragen: hoe kunnen ze samen de CO2-uitstoot terugdringen? Hoe kunnen ze zich voorbereiden op de mogelijke gevolgen van de klimaatcrisis? En welke andere initiatieven kunnen ze waarmaken om het klimaat een handje te helpen? De input van inwoners zal aan de basis liggen van het nieuwe Hoeseltse klimaatplan.
Tip: Voor kleinere gemeenten kan het overweldigend lijken om een participatieproject te organiseren. Vaak hebben ze kleinere budgetten of minder mensen ter beschikking dan een uit de kluiten gewassen stad. Toch zijn er heel wat voorbeelden van kleinere gemeenten die aan de slag gaan met participatie, en dat is maar goed ook. Participatie is er voor grote en ambitieuze projecten, maar kan evengoed dienen voor kleine, doeltreffende en lokaal relevante initiatieven.
In Herentals is iedereen mee ?
In Herentals ligt de focus van het lokale participatieplatform voornamelijk op informeren. Wat doet de gemeente precies voor het klimaat? En vooral: wat kunnen inwoners zélf doen? Het platform deelt concrete en praktische tips op vlak van o.a. regenwater, hernieuwbare energie en circulaire economie. Zo ontdekken inwoners hoe ze zelf een groendak kunnen installeren, een fiets of auto kunnen delen of een subsidie kunnen aanvragen voor duurzame renovaties. Klimaatactie blijft dus niet beperkt tot één initiatief, maar wordt doorlopend gestimuleerd tot op het meest individuele niveau.
Tip: Niet alle participatieprojecten scoren even hoog op de participatieladder. Hoewel informeren een stuk lager landt dan pakweg co-creëren, heeft het als voordeel dat het een stuk makkelijker te organiseren valt. Om tot sterke, realistische resultaten te komen is het goed om in te zetten op verschillende participatieniveaus. Door inwoners op verschillende manieren te raadplegen bereik je niet alleen meer mensen, maar zorg je er ook voor dat ze betrokken blijven.
De boodschap is dus duidelijk: de tijd dringt. Om de gevolgen van de klimaatcrisis binnen de perken te houden, moeten we nu handelen. Door een klimaatparticipatieproject te lanceren kunnen lokale overheden meer dan ooit een verschil maken. Benieuwd hoe klimaatparticipatie er in jouw gemeente zou kunnen uitzien?
