In Kortrijk (76.265 inwoners) heeft in oktober 2019 het allereerste digitaal referendum van Vlaanderen plaatsgevonden. De hamvraag luidde: “Ben je akkoord dat de Kortrijkse binnenstad een vaste zondag per maand autovrij wordt?” Kortrijkzanen (vanaf 16 jaar) konden gedurende één week hun stem laten horen. Na het invullen van hun rijksregisternummer kregen inwoners toegang tot de poll via het online platform.
Voorafgaand aan het het referendum, werden er duidelijke regels gesteld. Opdat het resultaat bindend zou zijn, dienden minstens 2.000 burgers deel te nemen er moest er minimaal 2.5% verschil zijn tussen het aantal ‘ja’- en ‘nee’-stemmen. Om te zorgen dat deze keuze geÏnformeerd was, zette Stad Kortrijk een informatiecampagne op om zowel de pro- als contra-argumenten toe te lichten aan de bevolking.
Uiteindelijk namen er van de 60.000 stemgerechtigde inwoners bijna 10.000 deel: een knappe participatiegraad van 16%!
“Het is de beste manier om de mensen bij het beleid te betrekken. Zo’n referendum heeft meer impact dan wat er op de gemeenteraad wordt besproken. Hier gaat het om bijna 10.000 mensen. De gemeenteraad wordt gevolgd door enkele tientallen mensen. We gaan jaarlijks zo’n digitaal referendum houden in Kortrijk. En we gaan aan de Kortrijkzanen vragen welke thema’s zij belangrijk vinden in zo’n referendum.”
Vincent van Quickenborne, burgemeester van Kortrijk
Ervaring met burgerparticipatie
Voor Kortrijk was dit niet het eerste grootschalige online burgerparticipatieproject. Eerder toetste de stad, onder de noemer van de Grote Bevraging, ideeën voor het opstellen van een meerjarenplan. Het ontwerpplan, opgedeeld in 10 thema’s, werd op het online platform aan de Kortrijkzanen voorgelegd. Zo wilde de stad het meest wandel- en fietsvriendelijke centrumstad van Vlaanderen worden, verbondenheid in diversiteit en lage armoedecijfers bereiken, biodiversiteit en minder vervuiling op de prioriteitenlijst zetten en inzetten op de Kortrijkse trots.
Destijds zorgde dit project voor 1.323 geregistreerde gebruikers. De actieve gebruikers lieten hun stem horen in de vorm van maar liefst 4.829 stemmen, 462 ideeën en 371 reacties. Hierdoor kwamen ook de belangrijkste thema’s bovendrijven: er lag een duidelijk zwaartepunt op de beleidsterreinen van mobiliteit en verkeersveiligheid, de algemene biodiversiteit en milieuvriendelijkheid en de wandel- en fietsvriendelijkheid van de stad.
Kortrijk als succesverhaal: factoren die participatie laten slagen
1. Een sterke start
Cliché maar waar: goed begonnen is half gewonnen. Beide projecten werden op een evenement gelanceerd, waardoor er ook via de media direct momentum werd gecreëerd. De Grote Bevraging werd gelanceerd op de nieuwjaarsreceptie van de stad, terwijl het digitale referendum een kick-off kende doordat vijfde en zesde klassers van het Don Boscocollege de eer kregen om, na uitleg van schepenen over het referendum, als eerste te stemmen. Daarnaast maakte de stad catchy video’s voor beide projecten, plaatsten de boodschap zichtbaar op haar website en werd het gecommuniceerd via de nieuwsbrief. Bovendien werd ook op sociale media consequent verwezen naar het online participatieplatform.
2. Begin met een laagdrempelige vraagstelling
Hoe minder drempels burgers over moeten om te kunnen participeren, hoe eerder ze zullen deelnemen. Beide projecten hadden een gemakkelijke vraagstelling aan burgers door hen ofwel duidelijke stellingen of een duidelijke vraag voor te schotelen. Stemmen vergt weinig moeite van burger: met één klik is de mening duidelijk en kan een impact gemaakt worden. Daarnaast hadden de onderwerpen direct betrekking op het dagelijkse leven van de Kortrijkse burger.
3. Communiceer je eerste resultaten snel
Om naar burgers te bevestigen dat hun stem er toe doet, is het van belang om tijdig resultaten terug te koppelen. Bij de Grote Bevraging werden de eerste resultaten een tweetal weken na de lancering al gecommuniceerd. Dit was een slimme zet: er werd een nieuwe golf van bewustzijn aangewakkerd onder de bevolking (die een nieuwe vlaag van participatie met zich meebracht) En er werd direct aangetoond dat er belang wordt gehecht aan de uitkomst. Voor het referendum werd er direct een terugkoppeling gegeven via een persconferentie, en de uitslag werd daarna uiteraard ook digitaal verspreid.
[De laatste update van deze case dateert uit November 2019]
Benieuwd hoe online burgerparticipatie eruit kan zien in jouw gemeente? Onze experts gidsen je met plezier door de mogelijkheden van ons platform.
