We hebben een jaar van extreem weer achter de rug. Over de hele wereld werden steden en gemeenten van alle soorten en maten geteisterd door natuurrampen.
Plaatsen als Canada en Finland kregen onvoorstelbare hittegolven te verduren. Verwoestende bosbranden legden grote delen van Siberië, de VS en Turkije in de as. In België, Duitsland en China werden door overstromingen hele dorpen van de landkaart gespoeld. Stuk voor stuk zijn het rampscenario’s die de vernietigende gevolgen van de klimaatverandering in beeld brengen. En hoewel wetenschappers al decennialang waarschuwen voor deze klimaatcrisis, zijn velen verrast door de snelle en intense ontwikkeling van deze verschijnselen. Wordt extreem weer het “nieuwe normaal”? En als dat zo is, wat kunnen steden en gemeenten dan doen om zich grondiger voor te bereiden?
Klimaatoplossingen co-creëren
Op lokaal, nationaal en internationaal niveau wordt al jaren over de klimaatverandering gesproken. Maar vaak duurt het zo lang voordat genomen beslissingen en vooropgestelde oplossingen doorsijpelen naar de bevolking, dat er verwarring heerst en geen duidelijk draagvlak meer is. Om de collectieve intelligentie van onze gemeenschappen aan te boren en collectieve oplossingen te ontwikkelen, moeten lokale overheden hun community’s in een zo vroeg mogelijk stadium betrekken bij gesprekken over klimaatverandering. Het identificeren van lokale problemen en het co-creëren van oplossingen is de enige weg vooruit.
De Schotse stad Stirling heeft er een prioriteit van gemaakt om de community zo vroeg mogelijk te betrekken bij een noodplanning voor klimaat- en natuurrampen. In plaats van inwoners een lijvig rapport te overhandigen, werkte de gemeente vanaf het begin samen met de plaatselijke bevolking om het plan te ontwikkelen en de volgende stappen te bepalen.
Participatie is een uitstekende manier voor gemeenten om te peilen naar meningen van inwoners en zo beleidsprioriteiten te bepalen. In de strijd tegen klimaatverandering is dit niet anders. Door de collectieve intelligentie van de community aan te boren leggen lokale overheden een schat aan goede ideeën bloot, wat leidt tot betere, nauwkeurigere en democratischere besluitvorming.
Grand Paris Sud, een intercommunale gemeenschap ten zuiden van Parijs, is een ander goed voorbeeld. De gemeenteraad lanceerde een inspraakproject om een klimaatplan op te stellen, fietsen te promoten en duurzaamheidsprojecten te ondersteunen.
Out of the box denken over klimaatverandering
De klimaatprojecten die gemeenten tot nu toe met CitizenLab hebben opgestart zijn ontzettend inspirerend. Van het aanleggen van een collectieve moestuin in Amstelveen tot de door de community aangestuurde plaatsing van zonnepanelen in Nieuwkoop: er is veel waar steden trots op kunnen zijn. Toch blijkt uit het laatste rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change dat er nog heel wat werk aan de winkel is. Naar aanleiding van de recente natuurrampen wordt wereldwijd bovendien geëxperimenteerd met nieuwe, innoverende projecten, waaronder:
- Herbeplantingsprojecten zoals dakboerderijen in New York City, stadsbossen in Medellin, en massale boombeplantingen in Riyadh.
- Klimaatslimme oplossingen om steden duurzamer en veerkrachtiger te maken, zoals Neom in Saoedi-Arabië. In deze “klimaatgerichte slimme stad zonder auto’s, straten of CO2-uitstoot” moeten inwoners slechts vijf minuten wandelen om alle noodzakelijke voorzieningen te kunnen bereiken.
- Een sponge city-ontwerp waarbij “regenwater wordt vastgehouden om indien nodig te kunnen hergebruiken”. In Sydney wordt vervuild stormwater gezuiverd en gebruikt in huishoudelijke en commerciële apparaten, zoals wasmachines en toiletten. In Rotterdam zorgde een bijzonder creatief sponsontwerpsysteem voor een buitenruimte die de stad niet alleen bestand maakt tegen overstromingen, maar op droge dagen ook dienst kan doen als skatepark, podium, sportterrein en ontmoetingsplaats.
Het is dus mogelijk om onze steden duurzamer, leefbaarder en milieuvriendelijker—of misschien zelfs milieubeschermend—te maken. En dat proces hoeft echt niet zo intimiderend te zijn als het klinkt.
Digitale participatie voor helder klimaatbeleid
Heel wat lokale overheden aarzelen om hun community’s te betrekken. Ze vrezen dat de verwachtingen te hoog gespannen zullen zijn, of dat ze niet aan elke vraag zullen kunnen voldoen. Maar het Youth4Climate-project toont aan dat een digitaal participatieplatform het proces veel efficiënter kan maken. Toen de Youth for Climate-beweging opkwam, kwamen jongeren over de hele wereld de straat op om snelle en effectieve klimaatmaatregelen te eisen. De organisatoren van Youth for Climate Belgium hadden een manier nodig om de energie en ideeën van duizenden betogers te kanaliseren.
De organisatoren van Youth for Climate Belgium hadden een manier nodig om de energie en ideeën van duizenden betogers te kanaliseren. Door een online platform te lanceren en mensen uit te nodigen er massaal hun ideeën en initiatieven achter te laten, verzamelden ze al snel 1.700 ideeën en 2.600 reacties. Bovendien liet de community meer dan 32.000 stemmen achter op initiatieven die hen na aan het hart lagen. Overweldigend? Dat hoeft het niet te zijn. Dankzij het CitizenLab-platform waren de organisatoren in staat om alle input snel te categoriseren en een lijst van 15 prioriteiten op te stellen. Deze prioriteiten werden opnieuw ter stemming voorgelegd, zodat het publiek kon kiezen welke kwesties volgens hen het eerst moesten worden aangepakt.
Klimaatverandering aanpakken met participatie
Zoals het Chinese spreekwoord zegt: “De beste tijd om een boom te planten was 20 jaar geleden. De op één na beste tijd is nu.” De klimaatverandering is een feit, en we moeten allemaal ons steentje bijdragen om de nefaste gevolgen voor onze community’s te beperken. Als meer lokale overheden in gesprek gaan met hun inwoners, hebben we een veel betere kans om samen aan een groenere toekomst te bouwen.
