Een week geleden bracht het Agentschap Binnenlands Bestuur van de Vlaamse Overheid haar befaamde gemeente- en stadsmonitor uit. Dit rapport bevat de resultaten van een grootschalige enquête die werd georganiseerd in iedere stad of gemeente. Het levert enkele inzichten op rond de relatie overheid-burger.
In een notendop:
- Vlaming vertrouwt lokaal bestuur bijna dubbel zoveel als Vlaamse of federale overheid.
- Steden met online burgerplatform kennen een spectaculaire groei in burgertevredenheid over inspraakmogelijkheden.
- Jongeren tussen 18 en 35 jaar zijn minst tevreden over de participatiemogelijkheden, maar zijn echter wel het meest bereidwillig om mee te denken.
Participerende burgers vertrouwen lokale overheid meest
Er is een duidelijke tendens naar een groter vertrouwen op lokaal niveau dan op federaal of regionaal niveau. Daar waar 35% van de Vlamingen aangeven hun lokale bestuur het volste vertrouwen te geven, ligt dit cijfer voor de hogere niveaus op respectievelijk 23% en 19% voor de Vlaamse en federale overheid. Noteer eveneens dat het lokale vertrouwen een groei opmeet, terwijl het vertrouw in de hogere overheden erop achteruit is gegaan.
Bovendien is het opmerkelijk dat burgers die participeren in het beleid, vrijwilligerswerk verrichten of actief betrokken zijn bij de buurtwerken, meer vertrouwen hebben in hun lokale bestuur. Hieruit zou je je de vraag kunnen stellen of het omgekeerde verband ook geldt: leidt de mogelijkheid tot beleidsparticipatie ook effectief tot een hoger vertrouwen in het gemeente- of stadsbestuur?
Een andere merkwaardige factor die tot vertrouwen in de lokale overheid leidt, is het opleidingsniveau. Blijkt dat hoe hoger het opleidingsniveau men genoot, hoe hoger het vertrouwen in het lokale bestuur.
Burgerconsultaties leiden tot hogere tevredenheid
De gemeente- en stadsmonitor polste bij de Vlaming naar de tevredenheid over consultatie van de inwoners. Tegenover de afgelopen jaren blijft dit cijfer steken op een 34% van de burgers die hierover tevredenheid uiten.
Wat echter wel opvalt is dat de 4 centrumsteden die aan de slag zijn gegaan met een platform voor burgerconsultaties als CitizenLab, een forse groei in tevredenheid optekenen. Daar waar de andere 9 centrumsteden stagneren met een beperkte groei van 1,4%, kan men een groei in tevredenheid rond consultaties waarnemen van maar liefst 28,5% (!). De digitale participatieplatformen van Sint-Niklaas, Oostende, Hasselt en Roeselare boeken dus effectief resultaat volgens de stadsmonitor — al past het digitale luik uiteraard binnen een ruimere participatiestrategie.
En toch heeft niet iedere groep burgers een even hoog petje op met de bestaande inspraakmogelijkheden. Jongvolwassen, tussen 18 en 35 jaar, drukten duidelijk hun ontevredenheid uit over de wijze waarop met hun wensen wordt rekening gehouden en ze bij veranderingen worden betrokken. Om deze bevolkingsgroep actief te kunnen betrekken bij je beleid, dient men duidelijk de drempel te verlagen en meer in te zetten op de online mogelijkheden om hen tijdsefficiënt te laten participeren.
Helft burgers wil participeren
Een sterke en levendige democratie op lokaal niveau start bij meer participatie en burgerbetrokkenheid. Uiteraard moeten de inwoners hier natuurlijk ook toe bereid zijn—en dat blijkt ook zo te zijn. 80% is bereid te participeren, en maar liefst 48% beweert expliciet te willen participeren.
Vooral bij hogergeschoolden merk je een hogere bereidheid om mee te denken met het lokale bestuur. Opvallend is dat, alhoewel jongeren tussen 18 en 35 jaar minder tevredenheid vertonen over de huidige consultaties, er vooral binnen deze groep een bovengemiddelde bereidwilligheid is om te participeren.
Digitalisering van de overheid
Hier zie je dat er nog duidelijk werk aan de winkel is. Slechts een kwart van de bevolking heeft digitale contacten met haar lokale overheid. Ook al moet je er goed van bewust zijn dat je hier niet kan mikken op de gehele populatie om voor iedereen toegankelijke diensten te bieden, ligt de kost per contact 10x hoger voor fysieke contacten tegenover digitale interacties.
De mondige, geëngageerde jonge burger is een feit. Dat tonen de statistieken uit de gemeente- en stadsmonitor duidelijk. Nu is het aan onze lokale overheden om de toenemende honger naar inspraak en betrokkenheid te accommoderen op gepaste wijze.
Samen op naar florerende lokale democratieën vol inspraakmogelijkheden voor alle bevolkingsgroepen.
