22 April, 2020. België nadert haar 34e dag van de lockdown (of is het de 36e? Eerlijk gezegd zijn we de tel kwijt geraakt). Het CitizenLab team werkt onderhand al meer dan een maand vanuit huis. We hebben verbijsterd toegekeken hoe landen plotseling dicht klapten, vaak met een dramatische impact op de economie als gevolg – maar wat eerst een sprong in het diepe leek, is nu het nieuwe normaal geworden. Organisaties over de hele wereld zijn geconfronteerd met strenge isolatiemaatregelen en worden gedwongen om een nieuwe, digitale manier van werken te vinden.

Ook overheden kunnen deze dans niet ontspringen. Hoewel ze offline activiteiten van oudsher niet graag overslaan, hebben (lokale) gemeenteraden nieuwe manieren moeten vinden om met elkaar en met inwoners te communiceren. De afgelopen maand, hebben we meegemaakt dat overheden sneller dan ooit tevoren innoveren en zich aanpassen aan omstandigheden die niemand voor mogelijk had gehouden. Is dit een voorbijgaande rage of heeft dit langdurige impact?

Burgerparticipatie, een primaire behoefte

Tot nu toe bleven lokale overheden sterk afhankelijk van fysieke bijeenkomsten voor hun (participatie)processen. Via workshops en gemeentehuis vergaderingen werden nog steeds de meeste discussies gevoerd, besluiten genomen en ideeën besproken. De recente isolatiemaatregelen tonen hoe afhankelijk overheden zijn van deze fysieke evenementen: tijdens onze Nederlandse webinar enkele weken geleden gaf 70% van de aanwezigen aan dat er de komende maanden 3 tot 10 participatiemomenten op de planning stonden.

De plotselinge veranderingen die democratieën nu doorstaan, dwingen lokale overheden om de (eerder essentiële) offline stappen achterwege te laten. In plaats van deze participatie voor onbepaalde tijd uit te stellen, kiezen veel overheden ervoor het online te organiseren. Dit betekent twee dingen:

  • Ten eerste, dat snelle innovatie en lean prototyping dus mogelijk is binnen de overheid. De huidige globale crisis biedt een grootscheepse, real time mogelijkheid om te experimenteren met democratische innovaties, wat kan leiden tot meer burgerbetrokkenheid.
  • Ten tweede, dat burgerparticipatie essentieel is op lokaal niveau en dat het niet terzijde kan worden geschoven – zeker niet in tijden van een ongekende crisis. Digitale platformen, die eerder puur werden gezien als een mooie aanvulling op offline processen, behoren ze nu een centrale plaats te worden voor dialoog, debat en besluitvorming zodat inwoners kunnen bijdragen aan oplossingen voor de crisis en betrokken worden bij de scenario’s voor daarna. 

Toen de crisis uitbrak, werden lokale overheden overweldigd met een toestroom van vrijwilligersinitiatieven. Deze individuele acties moesten worden gecentraliseerd en georganiseerd om ze aan te laten sluiten bij urgente behoeften binnen de samenleving en alle  inspanning efficiënt te verdelen.  Daarom hebben wij direct een functionaliteit ontwikkeld om deze vrijwilligersacties op lokaal niveau te coördineren en deze optie toegevoegd aan al onze platformen. Daardoor kunnen inwoners van Linz (Oostenrijk) of Rueil-Malmaison (Frankrijk) nu innovatieve oplossingen initiëren en krijgen overheden de kans dit makkelijker te ondersteunen. Of het nu draait om het maken van mondkapjes, boodschappen doen voor ouderen of het geven van online lessen om sociale interactie in stand te houden, deze initiatieven hebben een tastbare impact op de gemeenschap.

Vrijwilligersinitiatieven op het Franse platform van Rueil-Malmaison

Digitale deliberatie

Laten we eerlijk zijn. Het verschuiven van offline, deliberatieve processen naar het online domein is een grote uitdaging, zelfs voor digitale tools zoals CitizenLab. We kunnen online op grote schaal stemmingen organiseren, ideeën verzamelen en grote hoeveelheden input analyseren, maar onze platformen hadden nog niet de technische capaciteit om een diepgaande dialoog mogelijk te maken. Offline bijeenkomsten maken aansluitende, persoonlijke interactie mogelijk, terwijl online platformen grotendeels toch zijn ontworpen voor asynchrone en schriftelijke participatie.

Al ver voor de crisis waren we ons bewust van de potentie van digitale deliberatieve processen. Maar de dringende en duidelijke behoefte heeft ons overtuigd dat er een directe nood is voor het toevoegen van een workshop functionaliteit binnen ons platform; door video te integreren worden discussies mogelijk en kunnen beleidsmakers rechtstreeks met inwoners in contact komen. De functionaliteit is gebouwd om een-op-veel gesprekken te faciliteren (bijvoorbeeld met bestuurders die presenteren via videoverbinding en documenten delen), maar ondersteunt ook discussies in kleine groepen, directe polls en het testen van scenario’s.

Deze functionaliteit wordt nu ontwikkeld om democratische continuïteit te waarborgen – maar is niet alleen van belang tijdens deze crisis. Wij zijn ervan overtuigd dat online overleg geen tijdelijke oplossing of compromis is. Wij zien het als een manier om een groter, diverser publiek te bereiken dan de usual suspects van een gemeentehuis vergadering. Wij geloven dat het kan worden ingezet op lokale schaal, maar ook op regionaal, nationaal of internationaal niveau om groepen burgers te helpen consensus te bereiken en collectieve beslissingen te nemen. Ontdek meer over deze nieuwe functionaliteit.

Hoe nu verder?

De laatste weken waren overweldigend. Een sector die we van binnenuit dachten te kennen, hebben we zichzelf opnieuw zien uitvinden; waardoor ook wij moesten omschakelen. We weten dat we nog niet aan het einde van de rit zijn. Lokale overheden, ambtenaren, en technologische ontwikkelaars zijn momenteel allemaal aan het experimenteren en leren. De komende maanden gaan we op zoek naar stabiele oplossingen en komen we graag in gesprek met andere partijen in de sector om samen innovatieve antwoorden te bieden en onze collectieve kennis te vergroten. Laten we praten!

Onze nieuwe workshop functionaliteit voor burgers wordt in mei verder uitgerold – maar als jullie overheid geïnteresseerd is, kan je contact met ons opnemen om een eerste versie uit te proberen. Wij zijn ook altijd bereikbaar voor gesprekken met overheden of andere partners die geïnteresseerd zijn in digitale participatie.